Kötülük Çeşitleri

Din felsefesi açısından âlemde görülen kötülük temelde iki kategori altında toplanmaktadır, bunlar: Doğal kötülük ve ahlaki kötülük. Ancak bazı filozofların buna üçüncü bir kategori daha eklediğini görmekteyiz: metafizik kötülük.[1] Şimdi bu kötülük çeşitlerini kısaca açıklamaya çalışalım.

Bu üç kötülük türünden ahlaki kötülüğün tam bir tanıma sahip olduğunu söyleyemeyiz. Ancak yapılan bazı tanımların özüne bakıldığında, insanın özgür olması ve sorumluluğunun temel alındığını görmekteyiz.[2] Bu bağlamda ahlaki kötülük, insana verilen özgür iradenin kullanılması sonucunda ortaya çıkan kötülükleri ifade etmek için kullanılan bir terim olarak karşımıza çıkmaktadır.[3] Ahlaki kötülükte insan aynı zamanda ortaya çıkan kötü fiilin de sorumluluğunu üstlenmektedir.[4] Böyle bir anlayış ateistlerin tezlerini bir ölçüde karşılar niteliktedir. Çünkü Tanrı, insana özgür bir irade vermiştir ve insan bu iradeyi kötüye kullanmıştır. Eğer Tanrı insana verdiği bu iradeye müdahale ederek kötüyü yaratmamış olsaydı bu durumda insanın özgürlüğünden ve sorumluluğundan bahsedilemezdi.

Ahlaki kötülük kavramı insan temelli olduğu için aynı zamanda subjektif bir yanı da içermektedir. Çünkü bir fiilin iyi ya da kötü olarak değerlendirilmesi toplumdan topluma ve insandan insana değişiklik göstermektedir.

Doğal kötülük ise insan faktörü dışında ortaya çıkan,[5] diğer bir ifadeyle ahlaki olmayan failler sonucu ortaya çıkan[6] kötülükleri ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Doğal kötülükler insan faktörü dışında gerçekleşseler de sonuç olarak ahlaki kötülükte olduğu gibi insanı etkilemekte ve ilgilendirmektedir. Doğal kötülük kavramı deprem, sel vb. doğal olaylar sonucu temelde insanın bu olaylardan zarar görmesini ifade etmektedir. Bu nedenle de ahlaki kötülük kavramına nazaran daha objektif bir özellik arz etmektedir. Çünkü deprem sonrasında meydana gelecek zarar o toplumda olsun veya olmasın herkes için kötü olarak nitelendirilecektir.

Bunun yanı sıra doğal kötülüğü sadece insan açısından değerlendirmeyenler de vardır. Örneğin etobur bir canlının başka bir canlıyı avlaması ve onun hayatına son vermesini veya insanların hayvanları öldürerek yemelerini kötülük olarak kabul eden düşünürler de olmuştur. [7]

Metafiziksel kötülük kavramını ise ilk kullanan Alman filozofu Leibniz (ö. 1716) olmuştur. Onun böyle bir terimi kullanma amacı, âlemin yaratılmış ve sınırlı olmasından kaynaklı olarak ortaya çıkan eksikliği ifade etmektedir.[8] Diğer bir ifadeyle Leibniz, kötülüğün kaynağını eşyadaki yetkinliğin eksikliğine bağlamaktadır.[9] Metafizik kötülük, yaratılan varlıkların salt yetkin olmaması ve eksik olmalarından ve Tanrı gibi mükemmel olamamalarından kaynaklanmaktadır.[10]

---

[1] Cafer Sadık Yaran, Kötülük, s.25.

[2] Ferhat Akdemir, Alvin Plantinga ve Analitik Din Felsefesi, Elis Yayınları, Ankara, 2007, s.159.

[3]Cafer Sadık Yaran, Kötülük, s.25.

[4] Rafiz Manavof, John Hick, s.42.

[5] Rafiz Manavof, John Hick., s.39.

[6] Cafer Sadık Yaran, Kötülük, s.25.

[7] Rafiz Manavof, John Hick, s.39.

[8] Rafiz Manavof, John Hick, s.43.

[9] Metin Özdemir, İslam Düşüncesinde Kötülük Problemi, Furkan Yayınları, İstanbul, 2001, s.19.

[10] Leibniz, Theodicee, Biblos Yay. İstanbul, 2009, s.127.